Yn memoriam

Oantinkens sa as ik se yn tsjerke foarlêzen ha:

We ha as bruorren en sussen allegearre ús eigen eigen unike oantinkens oan mem. Troch ferskil yn  leaftyd, karakter en it plak yn it gesin wurde dy troch elk fan ús wer oars ynkleure.
Dit binne myn oantinkens oan mem:

Ik tink trouwens net dat ik dit ferhaal fertelle kin sûnder in trien of in snik yn myn stim. Dat mankelike ha ik fan mem. Froeger ergere ik my dêr wolris oan, dan tocht ik by mysels, kin der dan noait wat  bepraat wurde sûnder dy triennen. Ik wist doe noch net dat ik sels ek mei dat gen behept bin. Mem fertelde my dat har heit, ús pake Klaas, dêr ek sa’n lêst fan hie. Oft er in Bibeltekst oplies of in ferske hearde dat him rekke dan koe it samar sa wêze dat de triennen him by de wangen del rôlen.

Mem en ik, wy botsten yn it ferline wolris. Dat kaam troch in kommunikaasjeferskil. Mem har manier fan reagearjen wie faak wat omslachtich. Har útspraak: ‘Ik hie sa graach ris wollen dat …’  is dêr sa’n typysk foarbyld  fan.  'Oft mem wat wol dan kin mem dat gewoan freegje, 'dat wie myn manier. Myn Tomtom stie om it sa mar te sizzen ôfstelt op de snelste route. Mem harres op: vermijd snelwegen.

Letter doe’t mem troch âldens hieltyd mear fan har ûnôfhinklikheid ynleverje moast, earst de auto fuort en nei fallen doarst se ek net mear te fytsen, doe feroare dat. By it regeljen fan har administraasje, oanfreegjen fan taksy, thússoarch ensafuorthinne, doe begûn se dy snelste route fan my te wurdearjen. Ik op myn beurt learde  dat je troch it mijen fan snelwegen úteinlik ek wol op itselde plak útkomme, allinnich de reis dêr nei ta is wat oars.

Mem siet fol ferhalen oer har jeugd en oer de oarloch. Fral de lêste pear jier begûnen dy ferhalen mear en mear te libjen by har. Doe’t se my frege om it ien en oar foar har op papier te setten, doe ha ik mem op in hiel oare manier kennen leard.

Mem fertelde, en ik seach de bylden foar my fan it lytse rûpske famke dat mem wie. Earms as lusjefersprikjes. In spjochtich famke dat tegearre mei sus Ybeltje, op klompen de dyk oer kleppere. In healoere rinnen wie it fan de pleats yn de Makkumermar nei de legere skoalle yn Eksmoarre. Ik seach in famke dat, hymjend en piipjend fan de astma yn in hoekje fan it skoalplein taseach, hoe’t de oare bern oan it boartsjen wiene, sy moast earst bekomme fan de reis. In famke, dat yninoar kromp ûnder de delbûgende wurden fan master Mink, oft se in ierdrykskundefraach fout beäntwurde: ‘Wieb kan alleen de âld Mar maar vinden.’

Tagelyk seach ik ek dy hiel oare kant fan mem, de libbendige, fleurige, somtiden sels doldryste kant. Ik seach de  jongfaam dy’t se wie, dy’t  sa genoat fan wylde blommen, de geur fan it meande gers, en it farske strie dat winters yn it bûthús ûnder de kij struit waard. Ik seach de hokkeling dy’t se wie, dy’t tegearre mei sus Ybeltsje streken úthelle en mei freondinnen de sloppe  laits hie, sa bot dat se sawat yn ‘e broek pisse fan ‘t gnizen.

Heit Klaas, mem Houk, sussen Ybeltje, Wiebrich, Jeltsje en broer Sytze, it wie in hechte húshâlding, in kleinhuis-op-de-prairy húshâlding, dy’t sneintejûns om it oargel ferskes fan Johannes de hear songen. Mem fielde har dêr thús op pleats yn 'e Mar. Ek mei de famylje, de omkes, tantes, neven en nichten fan de Feenstra- en Reitsmakant wie dêr dy hechte bân, in bân dy’t mem ta it lêst ta as hiel waarm ervaren hat.

Sa spjochtich oft mem wie as lyts famke, sa foarlik wie se as jongfaam. Se liek âlder dan’t se wie en oan oandacht fan de jongemannen ûntbruts it har net. Sa fertelde se my fan it feintsje dat se stikem troch raam nei bûten ta wurke, dy kear dat heit Klaas en mem Houk earder thús kamen fan in besite en fan dy kear dat feint Jaring opmurk: ‘Jo hiene de feearts ek mar betiid fan 'e moarn net Feenstra,’ dy feearts wie de skarrel fan mem dy’t stikem in nachtje op solder sliept hie: ‘Ja net  byelkoar hear, och heden nee.’ De wurden fan heit Klaas: ‘Jimme moat my de kroan net fan de holle stjitte,’ dy hongen har as it swurd fan Damocles boppe de holle.

Mem wie tsien doe’t de oarloch begûn, fyftjin doe’t Eksmoarre befrijt waard. In spannende tiid dy’t syn wjerslach hie op it gesin en op de sûnens fan heit Klaas. Nei de oarloch utere him dat by him yn hertklachten. Heit Klaas koe it swiere wurk net mear oan. Mem, Ybeltsje, Jel en Sijtze moasten him in soad wurk út hannen nimme. Lokkich bleau dêr ek noch tiid oer foar fertier. Utfanhúzje by famylje en mei freondinnen nei de útfiering fan in muzykkonkoers.

It wie op in pinkstermoandei yn Boalsert by sa’n muzykkonkoers dat mem Sjoerd (ús heit) tjin’t liif rûn. Hy wie dêr mei in ploech maten út Lollum. Heit hie yn earste ynstânsje syn each falle litten op Lysbeth, mem har freondinne. Hy bea oan om Lysbeth en mem nei hûs ta te bringen. Heit en Lysbeth fytsten foarop en mem as tredde tsjil dêr achteroan. Mem fertelde my, dat se foel op heit syn aardige manier fan praten, mar ja Lysbeth hie ‘m it earst.

Yn Eksmoarre oankommen stie sus Koba, Lysbeth op te wachtsjen. Lysbeth moast daliks yn 'e hûs komme. Mem en heit bliuwden doe tegearre oer. Underweis nei de Mar rekken se oan ’e praat, der begûn wat te kribeljen by beide, by de hikke foar it âlderlike hûs krige mem har earste tút fan heit. Sa begûn har fiifjierlange ferkearingstiid.

Yn de maitiid fan 56, trouden se. In sobere trouwerij omdat heit Klaas yn de winter dêrfoar ûnferwacht hastich ferstoarn wie. De pleats oan de Baijemerreed twa te Lollum waard fan doe ôf mem har nije adres. Yn goed njoggen jier krigen se seis bern. Houk, Durk, Klaas, Jitske, Lysbeth en ik. Seis bern, it boerebedriuw, heit dy’t oerspand rekke, it sille tropejierren west ha foar har, en al dy jierren bleau de Mar en omkriten oan mem lûken.

Doe’t nei tritich jier buorkjen oan ‘e Lollumerfeat it wenhûs oan de Touweleane yn Makkum te keap kaam, twivele heit, mar mem hoegde der net lang oer nei te tinken. Se hakken de knoop troch. Werom yn har fertroude omjouwing  genoat mem fan in nije libbensfaze. Mei Tante Jel en omke Wieger makken heit en mem reizen mei caravan. In sek beste borgers achteryn, want dy jierappels yn it bûtenlân ... Yn 1992 ferstoar ús heit nei in siikbêd fan fjouwer moanne.

Goed 27 jier hat mem allinnich oan de Touwenleane wenne. Se sloech har dêr dapper trochhinne. Mei har freondinne Lysbeth en Martha makke se fytstochten, en alle jierren socht se mei freondinne Martha in busfakânsje út. Mei tante Jel belle se alle dagen. Dat wie al sa doe’t wy noch yn 'e hûs wennen, ik sil dat byld noait ferjitte, hoe’t mem yn ‘e gong oan dy swarte bakeliten tillefoan hong. Soms skode se der in stoel by en siet se dêr wol mear as in oere.

Mem wie tige kreatyf. Sawat alles die se sels. Fervje, behangje, naaie, in bank beklaaie, se draaide har hân der net foar om, ek al hie se it noch noait dien se begûn gewoan en seach wol wêr’t se útkaam, meastentiids slagge it ek. Da’t kreative gen dat hat se ek oan ús trochjûn, hiel bysûnder omdat ek wer yn ‘e beppesizzers werom te sjen.

Mem har grutte hobby en trots wie de tún. Earst by de pleats oan de Bayumerreed letter oan de Touweleane yn Makkum. Alle jierren yn ‘e maityd wie it wer in feest foar har om nei it túnsintrum yn Wytmarsum te gean. Dêr lade de se kofferbak fol mei begonia’s, fioelen en oare perkplanten om har buksusperkjes en blompotten op te follen.

Ta har spyt moast se  it ûnderhâld de lêste pear jier út hannen jaan, mar oft it ek mar even koe, dan stifele se mei de rollator ôf de trijepoat de tún yn, de snoeiskjirre yn ‘e oanslach en in plestikpude foar de útbloeide blommen.
Op myn fraach: Docht mem wol wat foarsichtich oan, sa te knoffeljen yn e tún, antwurde se: ‘Ik soe it net slim fine as ik hjir dea del fal tusken de blommen, dan ha ik in moaie dea. Mem wie net bang foar de dea en prate der hiel iepen oer.

Mem wie in trochsetter, sa sakke se sân kear foar har rydbewiis, mar se joech net op en slagge mei de achtste kear. Yn har dafke ried se de wrâld út, sels doe’t se oer de kop yn ‘e feart flein wie, stapte se toch wer yn. Har driuw om troch te setten wie no ienkear grutter as har eangst.

Mem har geast wie ta it lêst hiel helder en skerp, mar it liif wie op, toch sette se troch en besocht der der it bêste fan te meitsjen. Sa lang at se koe siet se noch mei kaarten te nifeljen.  Dy prachtige kaarten dy’t se nei withoefolle minsken tastjoerd hat. De lêste kaart is goed fjirtjin dagen lyn noch ferstjoerd, in dei letter koe se it bêd net mear útkomme.

Ik bin bliid dat wy de lêste jierren sa neier ta mekoar kommen binne, en dat we noch sa’n soad foar mem dwaan kinnen ha. Se wie ús der ek altyd hiel tankber foar en dat liet se ek blike : ‘Och leave berntsjes wat dogge jimme toch in soad foar my, leaf, leaf, leaf, bedankt, bedankt, bedankt.’

Ik bin der ek tankber foar dat wy as bern allegear de kâns krigen ha om op ús eigen manier ôfskied te nimmen fan mem. Dat we mem ta it lêst ta fersoargje mochten en dat we dermei har lêste winsk, stjêre yn har eigen hûs, realisearje kinnen ha.
Ik sil mem misse, mar foar har bin ik bliid dat har no fierder lijen besparre bliuwt en dat se yn frede hinnegien is.
Daach, leaf memke, bedankt, bedankt, bedankt!